طراحی مدار فرمان چپ‌گرد و راستگرد به چه صورت است؟

در موتورهای سه فاز برای این که موتور به صورت چپ‌گرد یا راست‌گرد کار کند، لازم است که در تخته کلم جای دو فاز را با هم تغییر داد. سه فاز برق ورودی یعنی R , S , T به ترمینال های U , V , W متصل می شوند، حال اگر جای دو فاز ورودی را با هم عوض کنیم موتور به صورت عکس جهت قبلی شروع به چرخش می‌کند.
همین طور که در شکل نشان داده شده است با جابه‌جا کردن فازهای T و S جهش چرخش موتور به صورت چپ‌گرد یا راست‌گرد تغییر می‌کند.

 

 

 

لازم به ذکر است که موتورهای سه فاز دارای دو حالت کاری ستاره و مثلث هستند، در شکل بالا دیده می‌شود که ترمینال‌های Z , X , Y به یکدیگر متصل شده اند، این نوع اتصال باعث می‌شود که موتور در حالت ستاره کار کند. در مثال های پیش رو به طور کامل تری به این موضوع خواهیم پرداخت.
مثال 7: مداری طراحی کنید که با زدن پوش‌باتن I2 (START) موتور Q1 شروع به کارکند. سپس با زدن پوش‌باتن I3 (START) موتور Q2 شروع به کار کند. دقت شود که موتور Q2 تنها زمانی روشن شود که موتور Q1 روشن باشد و با زدن پوش‌باتن I1 (STOP) خروجی ها خاموش شوند.
حل: این مدار به مدار شرطی یا "یکی پس از دیگری" معروف است. یعنی موتور دوم به شرط روشن بودن موتور اول روشن می‌شود.

 

 

با زدن پوش‌باتن I2 خروجی Q1 روشن می‌شود و از مسیر 2 روشن می‌ماند. سپس با زدن پوش‌باتن I3 خروجی Q2 روشن می‌شود و از مسیر 4 روشن باقی می‌ماند.
توجه کنید تا زمانی که تیغه Q1 در مسیر 3 بسته نشده باشد، خروجی Q2 روشن نخواهد شد.
برنامه این مدار در زبان LAD به صورت زیر است:

 

 

مثال: مداری طراحی کنید که با زدن پوش‌باتن I1 خروجی Q1 روشن شود و روشن باقی بماند و با زدن دوباره پوش‌باتن I1 خروجی Q1 غیر فعال شود.
حل: این مدار به علت شباهت عملکردش به درب اتوبوس های درون شهری، مدار درب – اتوبوس نیز نامیده می‌شود. همان طور که می‌دانیم راننده با فشردن یک پوش‌باتن درب اتوبوس را باز می‌کند و با فشردن همان پوش‌باتن درب اتوبوس را می‌بندد که دقیقاً همانند عملکرد خواسته شده در این سئوال است.
مدار فرمان این سئوال به این صورت است:

 

 

در این مدار فرمان به منظور کنترل خروجی اصلی Q3 از دو خروجی کمکی Q1 و Q2 استفاده می‌شود. برای فهمیدن چگونگی عملکرد این مدار باید عملکرد آن را در چهار مرحله مورد بررسی قرار داد:
1- فشردن پوش‌باتن I1: با زدن پوش‌باتن I1 خروجی Q1 روشن می‌شود و باعث می شود که خروجی Q3 روشن شود و روشن بماند. از طرفی تیغه باز Q1 در مسیر 2 بسته می‌شود و باعث می‌شود تا در مدتی که پوش‌باتن I1 فشرده است، خروجی Q1 روشن باقی بماند. با روشن شدن Q3 تیغه باز  Q3 در مسیر 3 بسته می‌شود ولی تا زمانی که Q1 روشن است و تیغه بسته Q1 در مسیر 3 باز است، امکان این که Q2 روشن شود نیست.
2- رها کردن پوش‌باتن I1: حال اگر پوش‌باتن I1 را رها کنیم خروجی Q1 خاموش می‌شود و تیغه های مربوط به Q1 به حالت نرمال خود باز می‌گردند.
3- فشردن مجدد پوش‌باتن I1: با فشردن دوباره پوش‌باتن I1 خروجی Q2 روشن می‌شود و تیغه بسته Q2 در مسیر 5 باز می‌شود و باعث خاموش شدن خروجی Q3 می‌شود.
4- رها کردن پوش‌باتن I1: با رها کردن پوش‌باتن I1 تمامی تیغه ها به صورت عادی خود باز می‌گردند و آماده عملکرد مجدد می‌شوند.
مدار معادل این مدار در زبان LAD به صورت زیر است:

 

در مدار رسم شده به زبان LAD دیده می‌شود که به منظور روشن و خاموش شدن یک خروجی Q3، دو خروجی Q1 و Q2 را اشغال کردیم و با توجه به این که در PLC هر خروجی ارزش بسیار زیادی دارد این کار در عمل مقرون به صرفه نیست. پس باید راهی پیدا کرد که بدون استفاده از خروجی های اضافی، خروجی مورد نظر را کنترل کنیم. برای رسیدن به این هدف در PLC های زیمنس امکانی در اختیار ما قرار داده شده که خروجی مجازی نام دارد.